Miras bırakanın tasarruf etme yetkisi bazı mirasçıların payları bakımından sınırlandırılmıştır.
Bu sebeple miras bırakanın bazı mirasçıların belirli miktar payları üzerinde tasarruf edemeyeceği kısma saklı pay, bu hakka sahip mirasçıya da saklı pay sahibi mirasçı denmektedir. Kısacası miras bırakan eğer saklı pay sahibi mirasçılar var ise o mirasçıların saklı payları üzerinde tasarrufta bulunamaz ancak mirasın geri kalanı üzerinde tasarrufta bulunmakta serbesttir.
Hukukumuza göre saklı paylı mirasçılar 3 gruptur. Bunlar altsoy, anne-baba ve sağ kalan eştir. Günümüzde kardeşler saklı paylı mirasçı değillerdir çünkü 2007 yılında yapılan değişiklik ile saklı pay sahibi mirasçı grubundan çıkarılmışlardır.
Altsoy, anne-baba ve sağ kalan eşin saklı miras pay oranları ise şu şekildedir.
Altsoyun saklı pay miras oranı yasal miras payının ½’sidir.(Örnek-1: Miras bırakanın 2 çocuğu ve eşinin hayatta olduğunu düşünelim. Örneğimizde vefat eden kişinin 3 yasal mirasçısı vardır. Eşin yasal miras payı oranı kanuni düzenleme nedeniyle ¼’tür. Çocuklarında yasal miras pay oranı 3/8’dir. Bu durumda çocukların saklı pay miras oranları 3/16’dır.)
Anne-babanın saklı pay oranı ise yasal miras payının ¼’üdür.(Örnek-2: Miras bırakanın anne- babasının ve eşinin hayatta olduğunu düşünelim. Örneğimizde vefat eden kişinin 3 yasal mirasçısı vardır. Kanuni düzenlemeden ötürü sağ kalan eşin yasal miras payı ½’dir. Anne ve babanın da yasal miras pay oranı ayrı ayrı ¼’tür. Bu durumda anne-babanın saklı pay oranı 1/16’dır.)
Ancak kanun koyucu diğer saklı pay sahibi olan sağ kalan eş bakımından ise farklı düzenlemeler öngörmüştür. Sağ kalan eş eğer altsoy(1.zümre) veya ana ve baba zümresiyle(2.zümre) birlikte mirasçı olursa sağ kalan eşin saklı pay miras oranı yasal miras payının tamamıdır.
Sağ kalan eşin altsoy ile yani 1.zümre ile mirasçı olması durumunda saklı pay oranı şu şekildedir: (Örnek-3: Örnek-1’i ele alırsak çocukların yasal miras pay oranı 3/8, sağ kalan eşin ise yasal miras pay oranı ¼’tür. Bu durumda sağ kalan eşin saklı pay miras oranı yasal miras payının tamamıdır yani ¼’tür.)
Sağ kalan eşin ana-baba zümresi ile yani 2.zümre ile mirasçı olması durumunda sağ kalan eşin saklı pay miras oranı şu şekildedir: (Örnek-4: Örnek-2’yi ele alırsak sağ kalan eşin yasal miras pay oranı ½’dir. Bu durumda sağ kalan eşin saklı pay miras oranı yasal miras payının tamamıdır yani ½’dir.)
Eğer sağ kalan eş 3. Zümre ile mirasçı oluyor ise saklı pay miras oranı yasal miras payının ¾’üdür. Bu durumda ise sağ kalan eş; vefat eden kimsenin altsoyu ve anne babası hatta anne-baba zümresinin de alt soyunun bulunmaması nedeniyle en üst zümre ile yani anneanne-babaanne-dede zümresi ile mirasçı olmaktadır.(Örnek 5-: Vefat eden kişinin ne alt soyu ne anne babası ne de kardeşleri hayattadır. Ancak vefat eden kişinin anneannesi hayattadır. Bu durumda vefat eden kişinin 2 yasal mirasçısı ancak tek bir tane saklı pay mirasçısı mevcuttur. Söz konusu halde sağ kalan eşin yasal miras payı ¾’tür. Sağ kalan eşin saklı pay miras oranı ise yasal miras payının ¾’üdür. Yani sağ kalan eşin saklı miras pay oranı 9/16’dır.)
Saklı pay miras oranlarına ilişkin örneklerden sonra miras bırakanın mirasın tamamı üzerinde tasarruf edip edemeyeceğine bakalım. Miras bırakan saklı pay mirasçılarının saklı pay miras oranları üzerinde tasarruf edemez. Kısacası Örnek-1’i ele alırsak miras bırakanın 2 çocuğu ve eşi hayattadır. Bu durumda miras bırakan ben bütün malvarlığı eşime bırakıyorum diyemez. 2 çocuğunun saklı payları mevcuttur. Her iki çocukta ayrı ayrı saklı pay oranı 3/16’dır. . Bu 3/16’lık kısma miras bırakan dokunamaz. Eğer bu kısma dokunursa saklı paylı mirasçılar tenkis davası açabilir.
